Το 1988, ο Claude Bourguignon, διακεκριμένος Γάλλος επιστήμονας της αμπελουργίας, με ειδικότητα στην μικροβιολογία των εδαφών, έκανε μια συγκλονιστική δήλωση για τα εδάφη της Βουργουνδίας – λίκνο του «terroir». Είπε πως τα εδάφη της Βουργουνδίας περιέχουν λιγότερη ζωή απ ότι η άμμος στην έρημο Σαχάρα! Σε αντίθεση, οι λιγοστοί τότε αμπελώνες που καλλιεργούνταν με οργανικό ή βιοδυναμικό τρόπο ξεχώριζαν. Μεταξύ των δύο, οι βιοδυναμικοί αμπελώνες υπερτερούσαν με μεγαλύτερη βιοποικιλότητα και πιο υγιή φυτά με ρίζες που έφταναν σε μεγαλύτερο βάθος, ικανές να απορροφούν τα χρήσιμα συστατικά του εδάφους.
Τί είναι η Βιοδυναμική Καλλιέργεια;
Όλα ξεκίνησαν από τον Ρούντολφ Στάινερ (Roudolf Steiner 1861-1925), Αυστριακό φιλόσοφο και αρχιτέκτονα, που το 1924 διατύπωσε την θεωρία του για την καλλιέργεια. Σύμφωνα με τον Στάινερ, η κάθε καλλιέργεια -στη δική μας περίπτωση αμπελώνας-, είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Κάθε αμπελώνας χρειάζεται να αντιμετωπίζεται ολιστικά ως ένα οικοσύστημα και όχι σαν μία μόνο καλλιέργεια. Ό,τι χρησιμοποιείται στον αμπελώνα και στην οινοποίηση χρειάζεται να είναι φυσικήςπροέλευσης.
Το φυτό αποτελείται από 4 όργανα: ρίζες, φύλλα, άνθη, φρούτα και αντιστοιχούν με τα 4 βασικά στοιχεία: Γη, νερό, αέρας, φωτιά ( ή ηλιακή θερμότητα). Κάθε ένα από τα 4 στοιχεία ευνοείται από συγκεκριμένες θέσεις της σελήνης μπροστά από έναν από τους 12 αστερισμούς. Με αυτόν τον τρόπο, βασικές εργασίες όπως κλάδεμα, όργωμα, τρύγος, εμφιάλωση κλπ. γίνονται σε αντίστοιχες θέσεις της σελήνης. Υπάρχει το ετήσιο βιοδυναμικό ημερολόγιο που υποδεικνύει αυτές τις φάσεις, οι οποίες διαρκούν περίπου 2 ημέρες η κάθε μία.
Βιοδυναμικά παρασκευάσματα φυσικής προέλευσης
Για να ενεργοποιηθούν οι δυνάμεις και να γίνουν τα φυτά ενεργά, χρησιμοποιούνται βιοδυναμικάπαρασκευάσματα φυσικής προέλευσης. Παρατίθενται τα κύρια 9:
500 Κοπριά αγελάδας
501 τριμμένος σε σκόνη Χαλαζίας
502 Χιλιόφυλλο, Μυριόφυλλο
503 Χαμομήλι
504 Τσουκνίδα
505 Φλοιός βελανιδιάς
506 Αγριοράδικο
507 Βαλεριάνα
508 Εκουιζέτο
Το κάθε παρασκεύασμα έχει διαφορετική χρήση. Εντυπωσιακή είναι η χρήση του 500 και 501 που μπαίνουν χωριστά σε κέρατα αγελάδας και θάβονται για ένα χρονικό διάστημα στο έδαφος.
Σημαντικό επίσης είναι και το βιοδυναμικό κόμποστ που παρασκευάζεται από κοπριά ζώων, σταφυλοπολτό που μένει από την οινοποίηση και κάποια από τα 9 παρασκευάσματα (502, 503, 504, 505, 506, 507). Η ολιστική αντιμετώπιση του αμπελώνα ενθαρρύνει τη συνύπαρξή στον αμπελώνα ζώων και φυτών. Άλογα για τις εργασίες που είναι ελαφρύτερα από τα τρακτέρ και δεν συμπιέζουν το έδαφος, πρόβατα και κατσίκια αντί για ζιζανιοκτόνα, αγελάδες για την κοπριά και τα κέρατα, χρήσιμα έντομα για να διώκουν τα επικίνδυνα…
Βιοδυναμική προσέγγιση για ένα πιο ισορροπημένο φυσικό οικοσύστημα
Σύμφωνα με τη βιοδυναμική προσέγγιση στην καλλιέργεια, δημιουργείται ένα ισορροπημένο φυσικόοικοσύστημα, όπου συνυπάρχουν συμβατικές και κοσμικές δυνάμεις. Αυτές οι κοσμικές δυνάμεις αποτελούν αφετηρία μεγάλων αντιπαραθέσεων και αμφισβήτησης για την αξιοπιστία της βιοδυναμικής θεωρίας, αφού δεν έχουν αποδειχθεί επιστημονικά…
Η βιοδυναμική καλλιέργεια θέτει τις βάσεις για ένα πιο ισορροπημένο φυσικό οικοσύστημα
Από τη μια πλευρά, επικρατεί η επιστημονική αμφισβήτηση και από την άλλη, υπάρχουν εντυπωσιακά παραδείγματα, όπως το Domaine de la Romanee-Conti στη Βουργουνδία και το Chateau Latour 1er Cru Classe στο Bordeaux. Και τα δύο, εκτός του ότι παράγουν τα πιο ακριβά και ποιοτικά κρασιά στον κόσμο, προέρχονται από περιοχές που είναι υγρές και δέχονται κάθε χρόνο μεγάλες πιέσεις από επιδημίες της αμπέλου! Επίσης, η διαπίστωση του διακεκριμένου Claude Bourguignon (βλ. εισαγωγή) γέρνει τη ζυγαριά προς τον βιοδυναμισμό.
Σε κάτι που μπορούμε όμως να συμφωνήσουμε όλοι είναι η υγεία των φυτών και η ζωντάνια των εδαφών στους βιοδυναμικούς αμπελώνες. Η Querciabellaείναι το πρώτο κτήμα στην Τοσκάνη που ακολούθησε τον βιοδυναμισμό από το 2000. Όταν επισκέφτηκα το κτήμα, ο Giorgo Gianfracomo μου έδειχνε με ενθουσιασμό τον αμπελώνα και το γεμάτο ζωή έδαφος. Μου εξηγούσε πόσο σημαντικό είναι το δίκτυο από τον μύκητα mycorrhiza που αναπτύσσεται στο έδαφος και συνδέει τις ρίζες των αμπελιών που τις τροφοδοτεί με βασικά στοιχεία, προστατεύει απόπαθογένειες και βελτιώνει τη δομή του εδάφους. Μου μιλούσε με πάθος για την αρμονία που έχουν πετύχει στον αμπελώνα μετά από τόσα χρόνια, κάτι που θα ήταν αδύνατο να είχε γίνει με συμβατική καλλιέργεια.
Querciabella: Το πρώτο κτήμα στην Τοσκάνη που ακολούθησε το βιοδυναμισμό
Παρόλο που η βιοδυναμική καλλιέργεια προηγείται τουλάχιστον κατά 20 χρόνια της οργανικής, δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα σε αντίθεση με την οργανική.
Αξιοσημείωτο είναι ότι ο βιοδυναμισμός είναι η πρώτη «πράσινη» προσέγγιση στην καλλιέργεια και προηγείται τουλάχιστον κατά 20 χρόνια της οργανικής καλλιέργειας. Παρόλα αυτά, ενώ η οργανική καλλιέργεια είναι επίσημα αναγνωρισμένη από εθνικούς και κοινοτικούς νόμους όπως οι διατάξεις EEC Reg 834/2007, 889/2008 & 203/2012 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η βιοδυναμική καλλιέργεια δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα.
Πιστοποίηση
Ο πιο σπουδαίος οργανισμός βιοδυναμικής καλλιέργειας από το 1927 μέχρι σήμερα είναι η Demeter- Internationalπου έχει οριοθετήσει τα standards για κάθε καλλιέργεια & για την αμπελοκαλλιέργεια. Για να πιστοποιηθεί ένας αμπελώνας από την Demeter ως βιοδυναμικός, χρειάζεται πρώτα να έχει περάσει το στάδιο της οργανικής καλλιέργειας… Ακόμα, μπορεί να πιστοποιηθεί χωριστά κάθε είδους καλλιέργεια μέσα στην ιδιοκτησία.
Κάτι ακόμα βασικό, είναι ότι μπορεί να πιστοποιηθούν χωριστά η καλλιέργεια με την οινοποίηση, εφόσον το επιθυμεί ο παραγωγός. Η διαδικασία πιστοποίησης είναι περίπλοκη και χρειάζεται να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο, με δείγματα από το έδαφος και επιθεωρήσεις που επιβαρύνουν τους παραγωγούς, συν συνδρομή για τον οργανισμό και το logo. Για αρκετούς παραγωγούς, αυτή η διαδικασία είναι αρκετά δαπανηρή και παρότι ακολουθούν τις πρακτικές της βιοδυναμικής καλλιέργειας και οινοποίησης, δεν έχουν την αντίστοιχη σήμανσηστην ετικέτα. Κατά συνέπεια, δημιουργείται μια ασάφεια στους καταναλωτές.
Αξιοσημείωτο- Τα βιοδυναμικάκρασιά προτιμούν καταναλωτές που επιλέγουν συμβατικής καλλιέργειας προϊόντα
Αξιοσημείωτο είναι ότι τα βιοδυναμικάκρασιά δεν αγοράζονται από καταναλωτές που τρέφονται με οργανικά – βιοδυναμικά προϊόντα γιατί θεωρούν το αλκοόλ επιβλαβές για την υγεία, αλλά κυρίως από καταναλωτές που αγοράζουν συμβατικής καλλιέργειας προϊόντα!
Σήμερα, ο μεγαλύτερος αριθμός βιοδυναμικής καλλιέργειας αμπελώνων βρίσκεται στη Γαλλία με 47.000 στρέμματα και ακολουθούν Ιταλία, Ισπανία, ΗΠΑ και Χιλή με περίπου 10.000 στρέμματα η κάθε μία.
Εν κατακλείδι…
Κλείνοντας, ανεξάρτητα από το αν δέχομαι ή όχι τη βιοδυναμική θεωρία πίνοντας ένα κρασί βιοδυναμικής καλλιέργειας και οινοποίησης, προσωπικά είμαι σίγουρος ότι δεν περιέχει επιβλαβείς ουσίες (εκτός του αλκοόλ) και εκφράζει τη περιοχή από όπου προέρχεται με τον πιο ειλικρινή τρόπο και με τις λιγότερες παρεμβάσεις.
